Kilka słów o LOD-LOI

Andrzej Tomana

W BIM powstało wiele standardów. Część z nich ma charakter ogólnie obowiązujący, inne stanowią połączenie rozwiązań ogólnych i powiązanych z rynkiem lokalnym.

Standardy w BIM obejmują kilka obszarów

• Standardy ułatwiające projektowanie, interoperacyjność i korzystanie z oprogramowania
• Standardy dotyczące procedur zamówieniowych, podpisania umowy, wyboru wykonawcy, wytwarzania dokumentacji oraz przekazywania informacji o obiekcie na potrzeby zarządzania obiektem. Na nich skupimy się w dalszej kolejności
• Standardy dotyczące zarządzaniem i eksploatacją obiektu

W środowisku wspierającym BIM w naszym kraju panuje przekonanie że wzorem do naśladowania jest system standardów opracowany w Wielkiej Brytanii. Chociaż nie jest to jedyny model odniesienia i możliwe są inne wzorce (np. niemiecki), to ze względu na to że jest to system najbardziej znany i wdrożony podano go jako rozwiązanie przykładowe. Ma jeszcze jedną wartość – są znane błędy jakie popełniono w Wlk. Brytanii przy formułowaniu i wprowadzaniu standardów.

Poniżej omówiono skrótowo te standardy (ich znajomość nie jest konieczna dla inwestorów):

• BS 1192:2007+A1:2015 Collaborative production of architectural, engineering and construction information. Code of Practice

Norma ta określa standardy tworzenia informacji projektowej. Proponuje metodykę zarządzania produkcją, dystrybucją i jakością dokumentacji w trakcie projektowania, budowy, zarządzania i rozbiórki. Dokument zawiera reguły nazewnictwa, klasyfikacji, tworzenia warstw rysunków. Określa sposoby wymiany danych w projektach wymagających współpracy projektantów oraz podaje zestaw zasad i zadań dla każdej ze stron. Norma ta do współpracy przewiduje środowisko Common Data Environment (CDE).

British Standard Institution wydaje opracowania PAS (Publicly Available Specifications) który jest rodzajem standardu, specyfikacji lub zbioru wskazówek, jako odpowiedź na oczekiwania rynku. Dokument oznaczony jako

• PAS 1192-2:2013. Specification for information management for the capital/delivery phase of construction projects using building information modeling,

opisuje w jaki sposób należy tworzyć dokumentację zgodną z normą BS 1192 za pomocą oprogramowania klasy BIM na potrzeby projektowania i zbudowania obiektu. PAS ten definiuje wymagania dla pięciu faz dostarczenia gotowego obiektu, tj. procedury zamówieniowej, podpisania umowy, wyboru wykonawcy, wytwarzania dokumentacji oraz przekazywania informacji o obiekcie na potrzeby zarządzania.

Dokument bliźniaczy do powyższego

• PAS 1192-3:2014. Specification for information management for the operational phase of assets using building information modeling,

specyfikuje standardy w zakresie potrzebnym do zarządzania obiektem (Asset Management) po oddaniu do użytkowania, w tym tworzenia modelu do zarządzania, wymiany informacji, rewizji po zmianach w obiekcie etc.,

Dokument

• PAS 1192-5:2015. Specification for security-minded building information modelling, digital built environments and smart asset management,

określa strukturę procesu projektowania, wykonania i zarządzania inwestycją by zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa wymiany oraz dostępu do informacji.

Zakres odpowiedzialności, zobowiązania i ograniczenia w tworzeniu i użytkowaniu modeli BIM przez klientów tego typu usług określa tzw. CIC BIM Protocol, wzorcowy załącznik do umowy umożliwiający wdrożenie BIM stworzony przez BIM Task Group. Ustala również pierwszeństwo dokumentów oraz rozstrzyga kwestie praw do własności intelektualnej oraz praw autorskich.

Poziomy szczegółowości modeli – LOD, LOI

BIM Protocol określa również wymagane rezultaty prac na każdym ze stadiów tworzenia projektu, stopień szczegółowości dokumentacji (w tym Levels of model detail – LOD oraz levels of model information – LOI)

Ze względu na brak jednolitych uzgodnień na polskim rynku w praktyce funkcjonują definicje zarówno z rynku amerykańskiego LOD (level of development – BIM forum), jak i brytyjskiego LOD (level of definition), na który składają się dwie części – level of detail oraz level of information.

Skala szczegółowości modelu dotyczy wymogów związanych z ilością detali geometrycznych i informacji wprowadzanych w miarę wzrostu szczegółowości modelu. Zagadnienia są ogromnie ważne, ponieważ wymagania te określają, do czego może posłużyć nam model w kolejnych krokach realizacji projektu.
Jak już wspomniano, ze względu na brak jednolitych uzgodnień, posługujemy się zarówno amerykańskim jak i brytyjskim standardem LOD. (level of development – BIM forum), jak i brytyjskiego LOD (level of definition), na który składają się dwie części – level of detail oraz level of information.

Kolejnym poziomem jest LoD 400, który wyszczególnia atrybut i ilość konkretnych systemów, obiektów lub zespołów do produkcji i instalacji. 

Tabela 1 Wyszczególnienie specyfikacji opisu dla poszczególnych LOD

LOD Notacja brytyjska	LOD Notacja amerykańska	Nazwa poziomu szczegółowości	Opis
1		wstępny	Oznaczenie lokalizacji wraz z ograniczeniami dotyczące.
2	100	symboliczny	Elementy modelu można przedstawić graficznie w modelu za pomocą symboli 3D lub innej reprezentacji rodzajowej (walec, prostopadłościan), które nawiązują do obiektu podstawowego w sposób zbliżony kształtem i położeniem. Można uzyskać informacje zbiorcze dotyczące elementów modelu (koszt jednostkowy, tonaż HVAC itp.).
3	200	koncepcyjny	Obiekt złożony z symboli zastępczych wzbogacony o detale identyfikujące typ obiektu. Budowle modelowane są jako bryły 3D oraz symbole 2D z uwzględnieniem kondygnacji i ogólnym opisem materiału (stal, beton). Elementy infrastruktury i wyposażenia modelowane symbolicznymi bryłami (walce, prostopadłościany). Model ma przybliżone wymiary wystarczające do określenia szacunkowej powierzchni i kubatury oraz kosztów metodą wskaźnikową.
4	300	Ogólny	Ogólny model obiektu o dokładności umożliwiającej identyfikację typu elementów oraz materiałów. Kluczowe wymiary są dokładne, pozostałe mogą być przybliżone. Kubatury, powierzchnie i przedmiary są przybliżone. Prawidłowa orientacja modelu i komponentów.
5	400	Budowlany	Model wystarczający do prowadzenia budowy, informacje o geometrii, dane producentów, podwykonawców itp. Używany w produkcji, prefabrykacji i na budowie.
6	500	Powykonawczy	Model zweryfikowany wg stanu wybudowanego. Element modelu jest reprezentacją zweryfikowaną w terenie pod względem rozmiaru, kształtu, lokalizacji, ilości i orientacji. Zawiera wszystkie realia zbudowanego obiektu, w szczególności odstępstwa i zmiany. Informacje inne niż graficzne mogą być również dołączone do elementów modelu. Model poszerzony o dane związane z zarządzaniem i eksploatacją
7		eksploatacyjny	Model informacji o aktywach wykorzystywany do bieżących operacji, konserwacji i monitorowania wydajności

https://evolve-consultancy.com/lod-lod-loi

Przykłady LOD zaczerpnięte z mojej książki^[1].

Uwagi

• W 2013 r. BIMForum po raz pierwszy wprowadziło LoD 350 dla szczegółowej koordynacji między dyscyplinami, poszerzając zakres LoD do sześciu.
• LOD350 który można określić jako „Szczegółowy”, w którym model jest wystarczający do analizy kosztów i przygotowania zamówień oraz prowadzenia analiz kolizji międzybranżowych, a w zakresie elementów, wymiarów zgodny z ostateczną wersją etapu projektowego. W niektórych przypadkach kategoria LoD 500 bywa rozszerzana do 510, 520, 530, 540 i 550, aby uwzględnić specyficzne potrzeby zarządzania obiektami LoD 500. 
• Modelowanie obiektu o dużej dokładności wizualnej może przeciążać model niepotrzebnymi szczegółami. Weźmy prosty przykład drzwi: podczas gdy architekt może chcieć zobaczyć poprawne wizualnie detale (w tym przegrody wizyjne, zagłębienia, uchwyty i zawiasy), żaden z tych elementów nie jest potrzebny dla LOD 4/300, czyli „modelu odpowiedniego do tradycyjnej dokumentacji budowlanej ” Wszystko, czego potrzebujesz, to lokalizacja, dokładna szerokość i dwa prostokąty połączone linią i łukiem, aby oznaczyć kierunek obrotu. System oświetlenia elektrycznego także nie musi być modelowany na poziomie LOD 4/300, ponieważ lokalizacje przełączników i łączników mogą być całkowicie symboliczne.
• LOI poziomy informacji nie są tak sformalizowane. Zawierają dane przykładowo takie informacje poza geometryczne jak
  • Tolerancja dokładności (w odniesieniu do wydajności strukturalnej)
  • Wymagania dotyczące składania projektów (stosowane w przypadku elementów zaprojektowanych przez wykonawcę)
  • Utrata ciepła (Wartość U)

Wykonanie:

• jakość wykonania podczas niekorzystnych warunków pogodowych
• czystość,
• wymagania dotyczące wzorcowych i przykładowych paneli (w celu monitorowania wykonania, jakości materiałów),
• szczegółowe wymagania dotyczące instalacji produktu (np. Instalowanie izolacji ścian wnękowych, instalowanie nadproży, blokowanie łączenia nowych ścian z istniejącymi, układanie cegieł z żużlu w zaprawie itp.)

Właściwości produktu:

• Przewodność cieplna
• Odporność na zamarzanie / Odmrożenie
• Zawartość z recyklingu
• Tolerancje wymiarowe dla elementów murowych
• Wytrzymałość na ściskanie

1. A.Tomana BIM INNOWACYJNA TECHNOLOGIA W BUDOWNICTWIE podstawy, standardy, narzędzia, Kraków 2015, Builder wyd. spacjalne ↑